زهرا رنجبر آزاد، کارشناس ارشد مرمت ابنیه و بافتهای تاریخی در یادداشتی گفت: بنای تاریخی پنج تن در شهرستان زرندیه از توابع استان مرکزی قراردارد. این بقعه تاریخی در محله زرند کهنه شهر مامونیه مرکز شهرستان زرندیه واقع شده است. اثر مذکور در بافت قدیم محله زرند کهنه و در میان قبرستان عمومی این محله در جنوب غرب شهر مامونیه واقع شده است و مستنداتی که تاریخ دقیق از زمان ساخت این بنای تاریخی ارائه کند وجود ندارد. تنها با اتکا به فرم، شیوه معماری و برخی شواهد موجود از قبیل تدفین انجام شده در سردابه آرامگاه و عناصر تاریخی بدست آمده از آن در سالهای گذشته می‌توان دوره اولیه شکل‌گیری این بنا را که بیشتر با بقعه امامزاده معرفی می‌گردد مربوط به دوره ایلخانی و تکامل آنرا در قالب الحاقات، در دوره‌های بعد ازآن یعنی دوره صفوی و قاجار در نظر گرفت.

بنای مذکور به نام امامزاده پنج تن آل‌عبا یا سیداحمد ابن زین‌‎العابدین معروف است و اکثر اهالی معتقدند که در این محل، پنج تن از امامزادگان مدفون می‌باشند. قابل ذکر است که بر روی سنگ نبشته کوچکی که در بنا نصب می‌باشد اسامی سه تن از امامزادگان مدفون در بقعه حک شده و نام دو تن دیگر مشخص نیست. مردم محلی معتقدند که امامزادگان  از فرزندان امام هفتم، امام موسی کاظم(ع) هستند و به همین دلیل با نام پنج تن و یا سیداحمد ابن الحسن ابن امام زین‌العابدین معروف می‌باشد و مورد توجه و زیارتگاه مردم محلی و اهالی شهرستان است. آنچنان‌که از عبارات نوشته شده بر سطوح دیوارهای بقعه و فضای کفش کن  بر می‌آید بنای بقعه در دو دوره، اواخر دوره قاجار و دوره پهلوی مورد تعمیر واقع شده است. سوای از تلفیق  استادانه بخشهای الحاقی به پیکره بقعه بعنوان قدیمی‌ترین عنصر معماری بر جای مانده از این بنا، وجود برخی از عناصر از جمله سردابه در زیر فضای آرامگاه،که سنت تدفین دوره ایلخانی در فضاهای سردابه‌ای را تداوم بخشیده، این اثر را بعنوان نمونه‌ای زیبا و در خور توجه معرفی نموده است.

این بنا مشتمل بر ایوان، کفش‌کن، بقعه، سردابه، حجره‌ها و رواق واقع در بالای حجره‌ها می‌باشد که در چند دوره تاریخی شکل گرفته‌اند. ایوانی که همزمان با انجام دیگر الحاقات به شالوده اصلی بنا، متصل گردیده با تزیینات رسمی بندی و اجرای خفته راسته‌ها در لچکی‌ها و جرزهای طرفین، در جلوی اثر،  به منظور کاستن از ارتفاع بنا در نظر بینده و بدست دادن ترکیبی موزون و خوشایند جای گرفته است.

از ایوانچه‌های طرفین ایوان دو رشته پلکان به رواقی می‌رسد که در بالای حجرهای الحاق شده به بقعه، واقع شده‌اند. این رواقها به پیروی از حجره‌ها، در سه جهت یعنی شرق، غرب و جنوب به پیکره بقعه متصل گردیده‌اند. درب ورودی از ایوان به فضایی مستطیل شکل که، بین ایوان و بقعه به عنوان پیش فضا فاصله انداخته، راه دارد . بر بالای این فضا به منظور اتصال ایوان به پیکره بقعه، اتاقی چهار ضلعی که در نمای رو به ایوان آن پنجره‌هایی چوبی کار گذاشته شده جای گرفته است.

بقعه که قدیمی ترین بخش معماری این بنا بحساب می‌آید، از بیرون و داخل دارای قاعده‌ای چهار ضلعی است. حجره‌هایی عقب نشته که در انتهای آنها دربی آهنی کار گذاشته شده، در هر یک از اضلاع داخلی این قسمت از بنا به چشم می‌خورند. گنبد بقعه از نوع دو پوش گسسته می‌باشد که پوش اول گنبد عرقچینی کم خیز و پوش دوم گنبدی است که کلافهای چوبی رانش آن را مهار کرده و بقای آن را تثبیت کرده‌اند.

قبور امزادگان مدفون در این بنا، در جمع دو قبر سکو مانند می‌باشد که یکی در وسط بقعه، در میان ضریحی جدید و دیگری در سردابه‌ای که دسترسی به آن از زاویه شمال شرق بقعه و توسط رشته پلکانی امکانپذیر است جای دارند.

به غیر از چند حدیث از پیامبر اکرم(ص) و عباراتی که از تعمیر بنا بدست استاد عبدالله  فرزند استاد ابوالقاسم معمارباشی قمی درتاریخ  26 محرم 1336 ه.ق و التماس دعای برخی اشخاص، در چهار طاق‌نما از هشت طاق‌نمای اجرا شده بربا لای گوشواره و حجر ه‌ها آمده، باقی سطوح داخلی بنا را لایه‌ای از گچ می‌پوشاند. این اثر یکبار در سال 1336 ه.ق بدست ابوالقاسم معمارباشی قمی و بار دیگر در سال 1341ه.ش بدست دو بردار معمار؛ مصطفی و صدرالله مورد تعمیر واقع شده است. بنای بقعه در مورخ 25/8/1387 و به شماره 23810 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است .

انتهای پیام/